https://tr.pinterest.com/pin/175570085447564908/
29 Mart 2015 Pazar
14 Mart 2015 Cumartesi
Evrim Ağacı neden ''dişi'' diyor?
Eşeyli üreyen canlıların (genellikle bitkiler ile hayvanların) çok büyük bir kısmı, kromozom durumuna bağlı olarak iki eşeye (cinsiyete) ayrılır: erkek ve dişi. İnsan (Homo sapiens) türünün de dahil olduğu Memeli Hayvanlar Sınıfı'nın ezici bir çoğunluğunda iki eşey kromozomu durumu görülür: XX ve XY. Bunlardan XX olanlara bilimde "dişi", XY olanlara "erkek" adı verilir.
Ne yazık ki kültürün yönlendirmelerine ve atıflarına aldanan birçok okurumuz, Evrim Ağacı olarak insan dişilerini tanımlamak için de yaygın olarak kullandığımız "dişi" sözcüğünü garipsiyor. Bu garipsemenin iki nedeni var: birincisi, bilimle uzaktan yakından alakası olmayan bir toplumsal yapıya sahip olmamız, dolayısıyla bilimsel terminolojiyi garipsememiz. İkincisi ise, insanın diğer hayvanlardan ayrı bir yeri ve konumu olduğu sanrısına ve hastalığına yaygın bir şekilde sahip olmamız. Örneğin benzer kişiler, hayvanların tekil örneklerine "birey" dediğimizde garipsiyorlar; onların "birey" olduklarına itiraz ediyorlar. İşin hukuki tanımlarını bir kenara bırakacak olursak, biyolojide her bir canlının, her bir popülasyonunun (topluluğunun, toplumunun) her tekil örneğine "birey" adı verilir. Neyse, konumuz bu değil.
İnsanların da XX kromozomuna sahip olanlarına "dişi" denir. Bu, toplumdan topluma ve zamandan zamana erkekler tarafından dişilere takılan kadın, kız, karı, avrat, hatun, dam, am, bayan, hanım, zen, zenne, nisa, nisvan, cadı, saçıuzun gibi kelimelerin aksine, halen bilimsel nötralliğini (tarafsızlığını) tamamen koruyan, hiçbir kültürel yaftayı üzerinde barındırmayan, yaygın olarak kullanılan bir sözcüktür. Dolayısıyla bir bilim sayfası olarak, herhangi bir kişi, cinsiyet, grup ve zümre tarafından dişileri çeşitli niteliklerine göre tanımlamaya ve ayırmaya çalışan bu sözcüklerden uzak bir dil yerleştirmeye çalışıyoruz. Dişi, bunun için en uygun adaydır.
Bilimde (nadiren de olsa) insanlar için yukarıda sayılan sözcüklerden "kadın" sözcüğü kullanılabilmektedir. Bu, İngilizcedeki "female" (dişi) ve "woman" (kadın) sözcükleri arasındaki ayrımdan kaynaklanmaktadır. Akademik camiada, bazı sosyal bilim araştırmaları haricinde, özellikle insan biyolojisi üzerine çalışan makalelerin çoğunda "dişi" sözcüğü tercih edilir. Biz de, eğer ki çok fazla tekrar etmemizi gerektirecek bir durum olursa, eş anlamlı bir sözcük olarak "kadın"ı tercih ediyoruz. Ancak bu gerekmiyorsa, tamamen bilimsel ve isabetli bir tercih olan "dişi"yi kullandık, kullanıyoruz ve kullanmaya devam edeceğiz.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)